DAMA Z GRONOSTAJEM

Jeszcze za życia mówiono o nim - "Leonardo da Vinci - geniusz". Opinia ta nie powinna jednak przesłaniać złożoności i często trudnego do przewidzenia charakteru tego uniwersalnego człowieka. Pełen elegancji i powściągliwy, jak na dworzanina przystało, ale też z fantazją, wesoło zabawiający się ze swymi prostymi kompanami, Leonardo da Vinci kieruje się w swym życiu jedną tylko wartością - wolnością. Pozwala mu to na zajęcie się wszystkim, co podpowiada mu instynkt. Stąd w centrum jego zainteresowań znajdzie się: muzyka, rzeźba, architektura, anatomia, matematyka, strategia wojskowa, mechanika i oczywiście malarstwo.
W porównaniu z innymi artystami jego czasów, Leonardo da Vinci maluje niewiele, lecz prawie wszystko, co wychodzi spod jego pędzla, to arcydzieła. Oto lekcja perfekcji, jaką daje artysta, któremu ręka drżała z wrażenia, gdy stawał przed sztalugami.

Dama z gronostajem (1485-1490).

Muzeum Narodowe, Zbiory Czartoryskich, Kraków.

Dama z gronostajem zwana również w literaturze polskiej Damą z łasiczką lub Damą z łasicą, to drugi (po Portrecie muzyka) z portretów autorstwa Leonarda da Vinci namalowanych podczas jego pierwszego pobytu w Mediolanie. Przedstawia on Cecylię Gallerani, córkę ambasadora mediolańskiego i faworytę Lodovica Sforzy. Z czasem, między Leonardem, który często bywa na dworze księcia i młodą kobietą rodzi się bliska przyjaźń.

Leonardo da Vinci wyraził z mistrzostwem całe bogactwo wewnętrzne portretowanej postaci. Odczuwa się energię tej kobiety, jej zdecydowanie i mocny charakter. Wydaje się być równie żywa i płochliwa jak owa biała łasiczka (symbol czystości i dziewictwa), którą trzyma w ramionach. Prawa dłoń spoczywająca delikatnie na grzbiecie zwierzęcia wyraża siłę i napięcie. Wrażenie niemalże fizycznej realności palców, kości, a także nadgarstka uzyskał Leonardo dzięki anatomicznej precyzji rysunku - nikt inny nie mógłby namalować dłoni ludzkiej w sposób bardziej sugestywny. Na delikatnych ustach pięknej kobiety pojawia się - znany już z innych portretów - ledwie zauważalny, tajemniczy uśmiech.

Artysta wyraził dynamizm postaci bez uciekania się do perspektywicznego tła, co było wielkim novum w ówczesnym malarstwie; ciemne, prawie jednobarwne tło zostało domalowane później. Prostota i zwartość kompozycji obrazu, jego psychologiczna ostrość, podkreślają witalność i dynamizm, którego głównym źródłem jest sama młoda Dama i jej łasiczka.

Ten jeden z piękniejszych renesansowych portretów został przywieziony do Polski ok. 1800 roku przez księcia Adama Jerzego Czartoryskiego i wzbogacił wówczas kolekcję w Puławach.

"To właśnie Leonardo poprzez swe rozumowe medytacje

nad poruszeniami duszy 

odkrył najbardziej skryte cechy fizjonomiczne.

Według niego malarz jest niczym przenikliwe oko tego świata,

w którym panuje nad wszystkim, co widziane."

                                                                    HEINRICH WÖLFFLIN

źródło:

WIELCY MALARZE, ICH ŻYCIE, INSPIRACJE I DZIEŁO.

Wydawca: Eaglemoss Polska